1. Araştırma Probleminin Belirlenmesi

• Geliştirilecek ölçeğin neyi ölçmesi gerektiği net olarak tanımlanmalıdır.
  Örneğin: "Öğrencilerin dijital bağımlılık düzeyi."

2. Kuramsal Temel ve Literatür Taraması

• Ölçek hangi kurama veya kavrama dayanıyor?

• Benzer ölçekler incelenir, hangi boyutlardan oluştuğu belirlenir.

• Literatüre dayalı olarak ölçeğin alt boyutları ve içerikleri oluşturulur.

3. Madde Havuzu Oluşturma

• Her boyut için yeterli sayıda (genellikle her boyut için 4–10) madde yazılır.

• Açık, anlaşılır ve ölçülebilir ifadeler seçilir.

• Genellikle Likert tipi (1–5 ya da 1–7) derecelendirme kullanılır.

4. Uzman Görüşü Alma (İçerik Geçerliği)

• Alan uzmanlarından ölçek maddeleri hakkında görüş alınır.

• Gerekiyorsa maddeler sadeleştirilir, anlamı netleştirilir veya çıkarılır.

5. Ön Uygulama (Pilot Çalışma)

• Seçilen hedef kitleye benzer bir örneklem grubuna (30–100 kişi) uygulanır.

• Hatalı, anlaşılmaz veya benzer maddeler belirlenir ve revize edilir.

6. Ana Veri Toplama

• Revize edilmiş ölçek, geniş örnekleme uygulanır (genellikle en az 200 kişi, tercihen 300+).

• Elde edilen veriler LISREL’e uygun formatta kaydedilir (.sav veya .csv gibi).

7. Verilerin Analize Hazırlanması

• Eksik veriler, uç değerler, normallik kontrol edilir.

• Ters ifadeli maddeler (varsa) yeniden kodlanır.

İSTATİSTİKSEL ANALİZLER (LISREL İLE)

A. Açıklayıcı Faktör Analizi (AFA) → (SPSS ile yapılır)

• İlk aşamada SPSS kullanılarak AFA yapılır.

• Kaç faktör olduğu, maddelerin hangi faktörde yoğunlaştığı incelenir.

• Düşük faktör yüküne (<0.30–0.40) sahip maddeler elenir.

B. Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) – LISREL ile

✔ Amaç:

• Önceden belirlenen faktör yapısının doğruluğunu test etmek.

✔ Aşamalar:

1. Model tanımlanır (Path Diagram çizimi)

   • Faktörler (latent variables) ve maddeler (observed variables) ilişkilendirilir.

2. Model dosyası hazırlanır (syntax veya GUI üzerinden)

3. Veriler LISREL’e aktarılır

4. Model çalıştırılır ve uyum indeksleri incelenir

✔ Uyum İndeksleri (Genel Kabul Gören Değerler):

5. Uygun olmayan maddeler çıkarılır, model revize edilir

C. Güvenirlik Analizi

• Cronbach’s Alpha: Her boyut için ayrı ayrı hesaplanır (> 0.70 ideal).

• Kompozit güvenirlik ve açıklanan varyans (AVE) değerleri hesaplanabilir.

D. Geçerlik Analizleri

• Yapısal geçerlik: DFA ile test edilir.

• Yakınsak geçerlik: Faktör yüklerinin yüksek olması (genellikle > 0.50).

• Ayrışan geçerlik: Boyutlar arasında yüksek korelasyon olmamalı.

• Kriter geçerliği: Varsa başka ölçeklerle karşılaştırma yapılır.

E. Modelin Son Hali

• Uyum indeksleri kabul edilebilir düzeyde ise model onaylanır.

• Final ölçeğin yapısı netleşir (madde sayısı, boyutlar, yapı).

8. Sonuçların Raporlanması

• Ölçek geliştirme süreci bilimsel rapor olarak yazılır.

• Giriş, yöntem, bulgular, sonuç ve öneriler bölümleri oluşturulur.

• LISREL çıktılarına grafik ve tablo desteğiyle yer verilir.

ÖRNEK RAPOR BÖLÜMLERİ

1. Giriş

   • Ölçek geliştirilen alan neden önemli?

   • Bu alanda eksiklikler nelerdir?

2. Yöntem

   • Katılımcılar, ölçme araçları, uygulama süreci, analiz yöntemleri açıklanır.

3. Bulgular

   • AFA ve DFA sonuçları, uyum indeksleri, maddelerin faktör yükleri raporlanır.

4. Tartışma – Sonuç

   • Elde edilen sonuçlar literatürle karşılaştırılır.

   • Ölçeğin güvenirliği ve geçerliği değerlendirilir.

5. Öneriler

   • Farklı örneklemlerde yeniden test edilmesi, benzer ölçümlerde kullanılması önerilir.

EK BİLGİLER